کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

حتما شما هم می دانید که این روزها استفاده از رایانه و فضای مجازی ابعاد بسیار گسترده ای در زندگی بشر پیدا کرده است. به تبع افزایش استفاده از فضای مجازی، بستر انجام جرائم مختلف نیز در این فضا فراهم شده و به همین جهت این روزها شاهد انجام جرائم فراوانی در دنیای اینترنت هستیم.

به همین منظور قانون گذار اقدام به قانون گذاری جرائمی که در این بستر ارتکاب می یابند نموده است. یکی از مهم ترین جرائمی که می توان به آن ها اشاره کرد، جرم کلاهبرداری اینترنتی یا همان کلاهبرداری رایانه ای است. اما کلاهبرداری اینترنتی به چه معناست و چه تفاوتی با کلاهبرداری سنتی دارد؟ در ادامه به توضیحات جامعی در این خصوص می پردازیم.

کلاهبرداری رایانه ای، تعریف و تفاوت

شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که کلاهبرداری رایانه ای اساسا چه تفاوتی با کلاهبرداری سنتی و مرسوم دارد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که مطابق با قانون در کلاهبرداری سنتی لازم است کلاهبردار با استفاده از وسایل متقلبانه و با فریب، مال شخصی را ببرد.

به بیان ساده تر، مال باخته نباید از تقلب کلاهبردار اطلاع داشته و لازم است که واقعا از غفلت او سوءاستفاده شده باشد. نکته حائز اهمیت بعدی آن است که باید یک ارتباط مستقیم بین فریب شخص مال باخته و توسل به این وسایل متقلبانه وجود داشته باشد. همچنین از آن جهت که کلاهبرداری از جمله جرائم مقید محسوب می شود لازم است که نتیجه مورد نظر به دست آید.

برعکس در جرم کلاهبرداری رایانه ای باید با استفاده از یکی از مواردی که در ماده 67 قانون تجارت الکترونیک به آن ها اشاره شده از جمله محو کردن داده ها، وارد کردن داده ها، ایجاد داده ها یا اختلال در سامانه وجه نقد یا مالی تصاحب شود. بنابراین ممکن است حتی خود مال باخته نیز از این امر آگاهی نداشته باشد.

تا اینجا به عناصر مادی مورد نظر برای ارتکاب این جرم پرداختیم. عنصر معنوی لازم برای ارتکاب این جرم، آگاهی و عمد بزهکار در رابطه با انجام این عمل می باشد. پس باید گفت هرگاه کسی با علم و آگاهی و با انجام اعمالی که در بالا به آن ها اشاره کردیم مال کسی را که حقی در آن ندارد برباید، مرتکب جرم کلاهبرداری رایانه ای شده است.

مصداق های جرم کلاهبرداری اینترنتی

در قانون جرائم رایانه ای و تجارت الکترونیک در قالب دو ماده اساسی به جرم کلاهبرداری رایانه ای پرداخته شده که در ادامه به آن ها می پردازیم:

ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382: ” هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام ها ، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود ، محو ، توقف داده پیام ، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود. ”

ماده 13 قانون جرائم رایانه ای مصوب 1388: ” هر کس به طور غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل محو ، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. ”

همانطور که ملاحظه می کنید در این ماده ها به طور تمثیلی مواردی که با استفاده از آن ها جرم کلاهبرداری اینترنتی تحقق پیدا می کند، مشخص شده است. این موارد به تکفیک در ذیل برای شما آورده شده اند. دقت کنید که این مصادیق به صورت مثال آورده شده اند و این جرم می تواند مصادیقی فراتر از این موارد را نیز در بربگیرند.

• ورود داده ها:  به عبارت ساده تر یعنی وارد کردن داده هایی برای انجام پردازش در رایانه.
• محو داده ها: به این معناست که داده ها یا اطلاعاتی حذف و از بین برده شود.
• ایجاد داده ها: در اصطلاح دقیق تر به معنای ایجاد اطلاعاتی است که اساسا وجود خارجی نداشته اند.
• متوقف کردن: به بیان دیگر قطع دسترسی یا ایجاد وقفه در دسترسی به اطلاعات است.
• مختل کردن: در واقع بزهکار در این مورد، با ایجاد اختلال در کار سیستم های رایانه ای و در فاصله زمانی ایجاد این اختلال برای خود منفعت و مالی کسب می کند.

با توجه به مطالبی که در بالا گفته شد به صورت اجمالی به توضیحاتی در خصوص جرم کلاهبرداری رایانه ای با توجه به قانون پرداخته ایم. اما این جرم در چه مرجع قانونی قابل رسیدگی است و چه مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده است؟ در مقاله ذیل به توضیحات کاملی در این خصوص پرداخته شده است.

نویسنده: ملیکا اثنی عشری